محمد مجتهد شبستری

به مناسبت مباحث مربوط به نبوت که در حال حاضر در میان متفکران اهل دین مطرح است، خواندن بخشهای مربوط به انواع نبوتها را در کتاب دلاله الحائرین ابن میمون توصیه می‌کنم. ابن میمون (۱۱۳۵-۱۲۰۴م/ ۵۲۴-۶۰۰ق) یکی از مهمترین فیلسوفان و متکلمان یهودی است که کوشش کرده پاره‌ای از معضلات فهم «کتاب مقدس» را (رفع تناقضها و ناهماهنگیهای مشهود در کتاب مقدس و نقل رویدادهایی که ممکن نیست در عالم خارج اتفاق بیفتند) با طرح انواع رویاهای نبوی و تحلیل آنها حل و فصل کند. اما اسپینوزا در کتاب «مقالات الهیاتی و سیاسی» خود این کوشش ابن میمون را نپذیرفته و بر آن نقدهای جدی وارد کرده است. اسپینوزا حل همان معضلات مورد نظر ابن میمون در کتاب مقدس را از این طریق پیش برده که همه انواع اظهارات نبوی انبیاء یهود را محصول قوه تخیل و تصورات و تصدیقات تخیلی آنان و تفاوتهای شخصیتهای روانی آنها و سوابق زندگی آنها دانسته است.

در یک گفتگوی پیشین گفته بودم اسپینوزا در کتاب مقالات الهیاتی و سیاسی می‌نویسد «رویاهای انبیاء یهود را باید تعبیر کرد و نه تفسیر». اما چند روز پیش که دوباره به آن کتاب مراجعه کردم نتوانستم آن جمله را که قبلا از حافظه خود نقل کرده بودم در آن کتاب پیدا کنم. بنا بر این آن استناد را فعلا به حال تعلیق در می‌آورم تا دوباره سر فرصت با دقت آن را بررسی کنم.