یادداشت‌های فلسفی (۹): معیار تفسیر متون مقدس وحیانی از نظر اسپینوزا
محمد مجتهد شبستری/
اسپینوزا در مقالات الهیاتی‌سیاسی می‌نویسد «متون مقدس را باید به‌گونه‌ای تفسیر کرد که مخاطبان را به خداوند نزدیک کند».
به‌نظر می‌رسد این معیار بسیار کارساز است. امروز آنان که در عالم اسلام (خصوصاً ایران) می‌کوشند از کتاب و سنت تفسیر جدید بدهند، برای محک زدن تفسیرهای خود معیاری بهتر از آن‌چه اسپینوزا می‌گوید پیدا نمی‌کنند. این جماعت باید در یک مطالعۀ جدید بررسی کنند که تفسیرهای آن‌ها تا چه اندازه مخاطبان آن‌ها را به خداوند نزدیک کرده است. و نیز باید نشان دهند که چگونه تفسیرهای رسمی حکومتی مسلمانان را از خداوند دور می‌کنند. در حال حاضر به‌صورت جدی به اهل بحث و نظر صمیمانه پیشنهاد می‌کنم کارنامۀ چهل‌سالۀ نواندیشان در دین را در ایران از یک طرف و کارنامۀ مفسران حکومتی رسمی را از طرف دیگر با معیار اسپینوزایی مورد بررسی عمیق قرار دهند. تردید ندارم که این برنامه می‌تواند در فضای تیره و تاریک اندیشۀ دینی در ایران کنونی افق جدید بگشاید و چه بسا منشأ موج جدیدی از تفکر دینی در جامعۀ ما گردد.
۲۵ مهر ۱۴۰۰